UWAGI OGÓLNE
Media społecznościowe udostępniają m.in. możliwość komunikacji z innymi użytkownikami, jak również pozwalają na wyrażanie swoich poglądów oraz na formułowanie ocen w wielowymiarowych aspektach. Jednakże opisane powyżej możliwości w niektórych przypadkach są przez użytkowników nadużywane, poprzez formułowanie obraźliwych i agresywnych komentarzy na jakiś temat bądź wobec konkretnej osoby. W potocznym języku zjawisko to zwane jest „hejtem w sieci”. W niniejszym artykule omówione zostaną możliwości działania ze strony prawnokarnej, jakie przysługują osobie pokrzywdzonej mową nienawiści w mediach społecznościowych.
ZNIESŁAWIENIE
Zgodnie z treścią art. 212 §1 k.k., kto pomawia inną osobę, grupę osób, instytucję, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej o takie postępowanie lub właściwości, które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.
Przykładem powyższego zjawiska w mediach społecznościowych może być formułowanie przez użytkownika takiego portalu komentarzy nieprawdziwych oraz mających na celu jedynie zdyskredytowanie danej osoby w oczach innych, poprzez nazwanie jej oszustem, łapówkarzem czy też poprzez zawarcie niezgodnej z prawdą oceny, iż osoba ta wykonuje swoją pracę w sposób nieumiejętny oraz zagrażający życiu lub zdrowiu ludzi.
Nie bez przyczyny w powyższym akapicie zawarte zostało sformułowanie dotyczące nieprawdziwych treści. Zgodnie bowiem z treścią art. 213 k.k. nie można mówić o przestępstwie zniesławienia w przypadku, w którym podniesiony zarzut jest prawdziwy – nie popełnia przestępstwa bowiem ten, kto publicznie podnosi lub rozgłasza prawdziwy zarzut dotyczący postępowania osoby pełniącej funkcję publiczną lub służący obronie społecznie uzasadnionego interesu. Wskazać w tym miejscu należy, że ustawodawca w treści art. 212 §2 kk. zdecydował się na zaostrzenie karalności w przypadku, w którym sprawca dopuszcza się przestępstwa zniesławienia za pomocą środków masowego komunikowania. Zagrożenie karą za tak opisane zachowanie obejmuje karę grzywny, karę ograniczenia wolności bądź pozbawienia wolności do roku.
Należy również pamiętać, że w razie skazania za przestępstwo zniesławienia w sieci, sąd może orzec nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego, Polskiego Czerwonego Krzyża albo na inny cel społeczny wskazany przez pokrzywdzonego.
ZNIEWAŻENIE
Zgodnie z treścią art. 216 §1 k.k., kto znieważa inną osobę w jej obecności albo choćby pod jej nieobecność, lecz publicznie lub w zamiarze, aby zniewaga do osoby tej dotarła, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.
Przedmiotem znieważenia jest godność osoby fizycznej bez względu na jej płeć, wiek, status społeczny czy też pochodzenie. Zachowanie wypełniające znamiona przestępstwa znieważenia może przybierać postać słowną (np. poprzez formułowanie komentarzy w mediach społecznościowych wobec danej osoby z użyciem słów powszechnie uznanych za obraźliwe) bądź poprzez gesty oraz fotografie (np. poprzez zamieszczanie obraźliwych memów ukazujących daną osoby). Podobnie jak w przypadku opisywanego powyżej przestępstwa zniesławienia, w przypadku, w którym do znieważenia dochodzi za pomocą środków masowego komunikowania, ustawodawca zdecydował się na zaostrzenie sankcji poprzez wprowadzenie odpowiedzialności w postaci kary grzywny, kary ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku (art. 216 §2 k.k.).
W sytuacji skazania za znieważenie danej osoby za pomocą środków masowego komunikowania, sąd analogicznie jak w przypadku przestępstwa zniesławienia może przy tym orzec nawiązkę na rzecz osoby pokrzywdzonej, Polskiego Czerwonego Krzyża bądź na inny cel społeczny wskazany przez pokrzywdzonego.
Warto przy tym pamiętać, że jeżeli zniewagę wywołało wyzywające zachowanie się osoby pokrzywdzonej albo jeżeli pokrzywdzony odpowiedział naruszeniem nietykalności cielesnej lub zniewagą wzajemną, sąd może odstąpić od wymierzenia kary.
GROŹBA KARALNA
Kolejnym wyrazem mowy nienawiści w mediach społecznościowych jest formułowanie gróźb karalnych wobec danej osoby. Zgodnie z treścią art. 190 §1 k.k., kto grozi innej osobie popełnieniem przestępstwa na jej szkodę lub szkodę osoby najbliższej, jeżeli groźba wzbudza w zagrożonym uzasadnioną obawę, że będzie spełniona, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Groźba karalna związana jest bezpośrednio ze sferą psychiki człowieka, poprzez zaburzenie poczucia bezpieczeństwa danej osoby, które zostaje wywołane uzasadnioną obawą jej spełnienia. Wskazać przy tym należy, że groźba może być skierowana wobec konkretnie określonej osoby, wobec jej osób najbliższych czy też ściśle określonych dóbr.
Podczas oceny konkretnego stany faktycznego, w celu ustalenia czy doszło do popełnienia opisywanego przestępstwa należy w sposób całościowy zbadać subiektywne odczucia osoby zagrożonej. Warto przy tym pamiętać, że osoba zagrożona nie musi mieć pewności o zrealizowaniu wystosowanej groźby – wystarczająca jest bowiem uzasadniona obawa, że sformułowana groźba zostanie spełniona.
Określenie groźby jako karalnej oznacza, że ustawodawca zdecydował się na usankcjonowanie takich gróźb, które stwarzają odpowiedzialność za popełnienie przestępstwa. Przykładem opisywanego przestępstwa w mediach społecznościowych może być zatem formułowanie komentarzy w stosunku do konkretnej osoby, w którym grozi się jej (bądź jej najbliższym osobom) pobiciem bądź śmiercią.
PODSUMOWANIE
W dobie szerokiego spektrum wyrażania opinii w Internecie, pamiętać należy, że umieszczanie obraźliwych komentarzy lub opinii na temat danej osoby nie jest anonimowe oraz nie pozostaje bezkarne. Osoby pokrzywdzone przestępstwem zniesławienia, znieważenia bądź groźby karalnej
w mediach społecznościowych posiadają odpowiednie narzędzia do ukarania sprawcy takiego zachowania. Podkreślić przy tym należy, że ściganie przestępstw zniesławienia oraz znieważenia odbywa się z oskarżenia prywatnego. Oznacza to, że osoba pokrzywdzona takim przestępstwem będzie zobligowana do samodzielnego wniesienia do sądu prywatnego aktu oskarżenia. Natomiast ściganie przestępstwa groźby karalnej następuje na wniosek osoby pokrzywdzonej. W celu wszczęcia postępowania karnego w tym zakresie, należy złożyć zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa, w którym zawarty zostanie wniosek o ściganie. Powyższe może nastąpić w formie ustnej bądź pisemnej.
Bartłomiej Ambrożek, Adwokat w Kancelarii Ungier Gliniewicz i Wspólnicy
Niniejszy artykuł nie stanowi porady prawnej. W przypadku wątpliwości co do swoich uprawnień lub co do dalszego postępowania pamiętaj, że warto skonsultować się z zawodowym prawnikiem. Zapraszamy do kontaktu pod adresem email: biuro@ugwalert.pl